کد مطلب:23969 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:13

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

با اين كه در روايات به ادخال سرور در قلب مومنان توصيه شده است ، چراحضرت علي ( ع ) مي فرمايد شوخي عقل را زايل مي كند؟

در روايات دو گونه مزاح و شوخي وارد شده است : 1- مزاحممدوح .رسول اكرم ( ص ) مي فرمايند : ( ( اني لا مزح و لا اقول الاحقا؛ همانا من شوخي مي كنم در حالي كه جز حق نمي گويم ) ) ، ( ميزان الحكمه ، ج 9، ح18554 ) يعني ؛ آن شوخي ممدوح است كه از مدار حق تجاوز نكند و به سخنان باطل و ناروا كشيده نشود .در روايتي ديگر امام محمدباقر ( ع ) مي فرمايند : ( ( ان الله يجب المداعب في الجماعه بلا رفث ؛ خداوند كسي را كه در بين جماعت و اجتماع شوخي مي كند دوست دارد به شرط اينكه اين شوخي همراه فحش نباشد ) ) ، ( همان ، ح 18563 ) يعني ؛ آن شوخي ممدوحاست كه از فحش بدور باشد .2- مزاح مذموم : رسول اكرم ( ص ) مي فرمايند : ( ( لا يبلغ العبد صريح الايمان حتي يدع المزاح و الكذب... ؛ بنده به ايمان صريح ( و صاف و بي شايبه ً از كفر ) نمي رسد تا اينكه شوخي و دروغ را رها سازد ) ) ، ( همان ، ح 18577 ) ، اينجا شوخي با دروغ جمع شده است و با هم ارتباطدارند علي ( ع ) مي فرمايند : ( ( لا يجد عبد طعم الايمان حتي يترك الكذب هزله و جد ه ؛ هيچ بنده اي مزه ايمان را نمي چشد تا اين كه دروغ را ترك كند چه شوخي آن و چه جدي آن ) ) ، ( همان ، ج 8، ح 17114 ) . معلوم مي شود آن شوخي مذموم است كه آميخته با دروغ باشد .امام صادق ( ع ) مي فرمايند : ( ( لا تمازحفيجترا عيلك ؛ شوخي و مزاح نكن تا بر تو جرات راه پيدا كند ) ) ، ( همان ، ج 9،ر 18579 ) يعني ؛ حد شوخي را نگه دار و آن قدر شوخي نكن تا نسبت به تو گستاخي و جسارت شود .علي ( ع ) مي فرمايند : ( ( من كثر مزاحه استجهل ؛ هركس زيادي شوخي كند جهالت را پذيرفته است ) ) ، ( همان ، ح 18596 ) يعني ؛ شوخي زياد مذموم است حال مي رسيم به روايت مورد سوال كه ظاهرا متن عربي آن اين است : علي ( ع ) مي فرمايند : ( ( مامزح امرو مزح الا مج من عقله مج؛ هيچ مردي ( و انساني ) شوخي و مزاح نكرد شوخي كردني مگر اين كه پاره اي از عقلش را رها ساخت رها كردني ) ) ، ( همان ، ح 18565 ) . مزحه بروزن فعله در ادبيات عرب دلالت بر مره ( يكبار ) مي كند و مفعول مطلق تاكيدي براي مزح مي باشد بنابراين ترجمه دقيق آن اين مي شود كه هيچ مردي شوخي نكرد حتي يكبار شوخي كردن مگر اينكه ... اين روايت را بايد باروايات ديگر تفسير كرد تا معلوم شود چقدر زيبا با همديگر جمع مي شوندجمع آن اينگونه است كه آن مزاحي پاره اي از عقل را مي برد كه با دروغ همراه باشد ( روايت اول بخش 2 ) ، با گستاخ كردن ديگران بر خود همراه باشد ( روايت سوم بخش 2 ) و ...به طور كلي همه ً مواردي كه مزاح در آن مذمت شده مواردي است كه حتي يكبار انجام دادن آن هم با عقل سليم سازگار نيست و اين روايت حضرت آن موارد را نظر دارد و همه ً مواردي كه مزاح در آن ممدوح شمرده شده مواردي است كه با عقل سليم سازگار است مثل شوخي به هدف ادخال سرور به قلب مومن ، شوخي به هدف بيان سخني حق و بر مدار حق ( روايت 1 بخش 1 ) شوخي به هدف شادمان كردن والفت قلوب گروه و اجتماعي بدون فحش ( روايت 2 بخش 1 ) . با اين بيان پاره اي از حدود شوخي سالم بلكه ملاك آن هم بيان شد .;